KURU TARIM SİSTEMLERİNDE TOPRAK İŞLEME

Dünyanın birçok bölgesi tarla bitkileri üretimi yapmak için Son Derece uygun koşullara sahiptir. Tarla Bitkileri Üretimini Kısıtlayan en önemli faktör su eksikliği veya nem yetersizliğidir. Türkiye’de tarım alanlarının yaklaşık %40’ı yarı kurak alanlardan meydana gelir ve bu alanların yaklaşık %60’ı Orta Anadolu’da ve %40 güneydoğu Anadolu, kuzey ve batı geçit bölgelerinde yer alır.

Bu nedenle bu tip kurak ve yarı kurak bölgelerde sulama olanağı yok ise tahıl ağırlıklı kur utarım sistemi zorunlu olarak uygulanır. Eğer kuru tarım alanlarında sulama sistemleri kurulup geliştirilebilirse (sulu tarım sistemi) tarla bitkileri ekim alanları daha da genişleyecektir. Kurak ve yarı kurak tarım alanlarında sulu tarıma geçişle birlikte çok ürünlü üretim sistemlerinde önü açılmış olacaktır.

Kültür bitkilerinin yetişmesi için uygun bir toprak yapısının hazırlanması toprağın işlenmesi ile mümkündür. Ancak, bilinçsiz ve aşırı toprak işleme doğaya zarar vermektedir. Özellikle yoğun toprak işleme ve bitki artıklarının yakılması veya tarladan uzaklaştırılması toprağın sıkışmasına ve erozyona neden olmaktadır.

TOPRAK İŞLEME NEDİR?

Bir enerji harcayarak toprağı oluşturan yapı elemanlarının, bitkilerin istekleri doğrultusunda mekanik olarak yatay ve düşey yönde yer değiştirmesini sağlayarak homojen bir şekilde karıştırılmalarını sağlamaktır. Toprak işlemede şu işlemler yapılmaktadır. Kesme - Kabartma - Devirme - Karıştırma - Parçalama - Ufalama-savurma – sıkıştırma. Toprak işleme ile anız toprağa karıştırılarak homojen bir dağılım oluşturulması, iyi hava ve su dengesi sağlanır.

TOPRAK NİÇİN İŞLENİR?

Toprak işlemenin amacı; toprak tipine, toprak işleme zamanına, ekim nöbetine, ekilen bitkinin cinsine, iklim şartlarına göre değişir. Ancak, genel olarak toprak işlemenin amacı, kültür bitkilerinin gelişmesi için gerekli su, hava, sıcaklık ve besin maddeleri gibi ana faktörlerin etkilerini artırmak ve bitkilerin isteklerine uygun olarak düzenlemektir. Meyilli alanlarda, kısa zamanda yoğun olarak gelen yağışlarda, yüzey toprağı yağış sularıyla birlikte sel halinde akıp gitmektedir. Bu durumda toprak işlemenin amacı, yüzey akışını ve ve erozyonu kontrol etmek olmalıdır.
Nadas alanlarında toprak işlemenin amacı, yoğun yağışların olduğu dönemde toprak yüzeyini gevşeterek, toprağı sünger gibi yapıp, yağışların toprağın içine sızmasını sağlamak; ayrıca, toprak yüzeyini düzleyerek ve yabancı otları öldürerek, kurak aylarda toprak içindeki suyun buharlaşmasını engellemektir.

TOPRAK HANGİ DERİNLİKTE İŞLENMELİ?

Toprak işleme derinliği arttıkça gerekli çeki gücü de artmakta, böylece daha fazla yakıt harcanmakta ve motor zorlanmaktadır. Bu nedenle gereğinden daha derin sürüm yapılmamalıdır. Kulaklı pulluk ile 20 cm derinlikte anız bozma uygun iken, yazlık bir üründen sonra 13-15 cm derinlik yeterli olmaktadır.

TOPRAĞI NE ZAMAN İŞLEMELİ?

Toprak işleme zamanı, ekim nöbeti sistemine ve amaca göre değişir. Nadas uygulanan yerlerde, ilk sürüm, erken ilkbaharda toprak tava gelir gelmez yapılır. Daha sonraki yaz sürümleri ise tarlanın otlanma durumuna göre yapılır. Her yıl ekilen tarlalarda, kışlık olarak ekilen fiğ veya mercimek gibi bir ürünün tohum yatağının hazırlanması için tahıl hasadından hemen sonra gölge tavında sürüm yapılmalıdır. Aynı şekilde, bir üründen hemen sonra tahıl ekilecekse, bu ürünün hasadından hemen sonra sürüm yapılarak tohum yatağı hazırlanmalıdır. Tahıllardan sonra yazlık bir ürün ekilecekse, anız bozma işlemi kış öncesi yapılır.

TAV NEDİR?

Tav durumunda, en az çeki gücü gerekir, toprak aletlere bulaşmaz, toprak sürüm sonrasında helva gibi dağılır, büyük kesekler oluşmaz. Toprak, tav durumundan daha ıslak ve daha kuru olmamalıdır.

TOPRAK TAVINDA DEĞİLSE NE OLUR?

Toprak, tav durumundan daha ıslaksa, büyük ve parlak yüzeyli kesekler oluşur. Toprak tavdan daha kuru ise, çatlak yerlerinden kopan iri ve sert kesekler meydana gelir.

SÜRÜM YÖNÜ NASIL OLMALIDIR?

Düz arazilerde sürüm yönü çok önemli değildir. Tarlanın uzun kenarı boyunca sürüm yapılır. Meyilli arazilerde ise sürümün mutlaka meyle dik yönde yapılması gerekir. Çünkü sürüm eğim yönünde yapılırsa, yağışlar hemen yüzey akışına geçerek erozyona neden olur.

MEYİLLİ ARAZİDE SÜRÜM NASIL OLMALI?

Fazla meyilli yerlerde, bu aletler eğim yönünde sürüm yapılırsa, meydana gelen karıklarda sular daha hızlı akarak erozyonu artırır.

KURU TARIM BÖLGELERİNDE TOPRAK İŞLEME

Yıllık yağış miktarı 500 mm altında olan bölgeler kuru tarım bölgeleridir. Kuru tarım bölgelerinin temel ürünü hububattır. Hububatın kuru tarım koşullarında vegetatif büyüme evreleri zayıftır ve toprağa az miktarda organik madde sağlarlar. Az organik madde toprakta strüktürün çabuk bozulmasını engelleyemez ve toprak erozyona (rüzgar ve su) uğrar.

Bitkisel üretimi artırmaya yönelik önlemler
1 - Kuraklığa dayanıklı kültür bitkilerinin tarımını özendirmek
2 - İyi bir yabancı ot kontrolünün yapılmasını sağlamak.
3 - Düşen yağışın toprakta tutmaya yönelik önlemleri artırmak.

O halde ilk Hedef : Kuru tarım bölgelerinde toprak işlemenin hedefi toprak neminin korunması ve yabancı ot kontrolünün iyi yapılması olmalıdır.

KURU TARIMDA TOPRAK İŞLEME KURALLARI
1 - Kuru tarım bölgelerinde devirmeden toprak işleme etkili yöntemdir. Kazayağı, ağır kültivatör ve dar uçlu toprak işleme aletleri kuru tarım bölgeleri için uygundur. Kulaklı pulluklar ise kuru tarım bölgelerinde kullanılmamalıdır.
2 - Toprak frezelerinin ikileme amacı ile kullanılması asla önerilmez.
3 - Zaman zaman nem engeli (malç) yapılması istenmelidir.

Nem engeli-Malç
Kuru tarım bölgelerinde buharlaşmaya engel olmak amacı ile tarla yüzeyine bırakılan, zaman zaman yeşil bitki örtüsünden, zaman zaman ise toprağın bizzat kendisinden oluşan örtüye malç ya da nem engeli denir.
Anız, Anız bozma ve Nadas
Anız, bir hasat döneminin ardından tarla yüzeyinde kalan kurumuş kök ve bitki gövdelerinden oluşan organik artıktır. Bu artıkların ertesi yıl toprak işleme ile yeniden toprağa karıştırılmasına anız bozma denir. Anız bozmada iş derinliği ortalama 13-18 cm arasında olmalıdır.

Anız bozularak bitki artıkları toprağa gömülerek burada çürümesi ve toprağı organik maddece zenginleştirmesi sağlanır. Yabancı ot tohumları da anız bozularak tarlaya gömülmekte ve burada çimlenen yabancı otlar daha sonra yeşil nem engeli için kullanılabilmektedir.

Kurak bölgelerde arazinin nem ve bitki besin elementleri yönünden bir dengeye ulaşabilmesi amacıyla boş bırakılmasına nadas denir. Nadasta başarı oluşturulan nem engelinin uygunluk derecesine bağlıdır. İkileme ve üçleme ile yabancı otların öldürülmemesi durumunda nadasın yararı kaybolmakta ve verim %50 oranında düşmektedir. Nadas yapmak için ilk toprak işleme mart ve nisan ayında yapılmalıdır. Nadasta gecikme, tarlada yabancı otların çoğalması ve topraktan nem kaybının fazlalaşması demektir.