TOPRAK İŞLEME ALETLERİ

Toprak işleme aletleri, çalışma şekli ve toprağa etkilerine göre 4 grupta toplanabilir:

1.Toprağı Devirerek İşleyen Aletler

Soklu pulluk, ön keskili pulluk, döner soklu pulluk ve lister pulluğu gibi aletler bu gruba girer. Bu aletler, toprağı şeritler halinde kesip ters yüz ederek devirirler. Bu aletlerle toprak tavında iken sürüm yapılmalıdır.

2.Toprağı Alttan Yırtarak İşleyen Aletler

Kazayağı, Anadolu sabanı ve kırlangıç kuyruğu gibi araçlar toprağı alttan yırtarak işlerler. Bu gruptaki araçlar, anız bozma gibi ilk sürümden çok, ilk sürümden sonraki toprak işlemelerinde kullanılır.

3.Toprağı Dikine Yırtarak İşleyen Aletler

Çizel ve dipkazan bu gruba giren aletlerdir. Ağır bünyeli topraklarda oluşan pulluk tabanını kırmak için bu aletler kullanılır.

4.Toprağı Karıştırarak İşleyen Aletler

Diskli pulluk, vanvey, diskaro, ofset disk, freze gibi aletler toprağı karıştırarak işlerler. Bu aletler taşlı, kumlu, sığ ve hafif bünyeli topraklar ile yüzeyinde fazla bitki artığı olan topraklarda iyi sonuç verir. Bu aletler, toprağı un-ufak ettiklerinden su ve rüzgar erozyonuna açık tarım arazilerinde kullanılması tavsiye edilmez. Toprak işleme aletlerini 1. Sınıf ve ikinci sınıf toprak işleme aletleri olarak kullanım sırasına göre genel olarak 2 ye ayırabiliriz.

I. BİRİNCİ SINIF TOPRAK İŞLEME ALETLERİ

PULLUKLAR

Toprak işlemede en yaygın kullanılan alet pulluklardır. Pulluklar toprağı parçalar çevirerek devirir, gevşetir anız ve yabancı otları toprağa gömer. Ülkemizde en çok kullanılanlar askılı pulluklardır. Bunları sıra ile inceleyelim.

Askılı Pulluklar

Traktör hidrolik kollarına bağlanıp, askıda tutularak çekilen pulluklara askılı pulluklar denir.

Askılı Pullukların Faydaları

Pulluk traktörün arkasına bağlandıkları için patinaj önlenir, çeki gücü artar.
Taşınmaları kolaydır, havada taşındıkları için az aşınırlar.

Traktöre kısa bağlandığından sürümde dönüş kolaylaşır, yastık başları kısa olur. Traktör iş verimini arttırır, zamandan kazandırır

Askılı Pullukların Çeşitleri
• Kulaklı pulluklar
• Döner kulaklı pulluklar
• Diskli pulluklar

Kulaklı Pulluklar

Askılı pulluklar içerisinde en çok kullanılan kulaklı pulluklardır. Gövde ve sokların sayıları bir ile yirmi arasında değişir.

Düz bir yerde uç demirinin ucu ile taban demirinin arasındaki boşluğa alt kavrama payı denir. Alt kavrama payı az olursa pulluk toprağa batmaz, çok olursa pulluk toprağa dalmaya çalışır, derinlik ayarı güçleşir ve traktör zorlanır.

Pulluk gövdesi yan olarak düz bir yere konduğunda uç demiri ucunun taban demirinden işlenmemiş tarafa doğru biraz çıkıntılı bağlandığı görülür. Bu boşluğa yan kavrama payı denir. Pulluğa yön verir ve dengeli çalışmasını sağlar. Yan kavrama az olursa pulluk sürülmüş tarafa kaçar. Çok olursa, işlenmemiş tarafa kaçar.

Pulluk Ayarları

Atölye Ayarı:

Tarlaya gitmeden önce yapılması gereken ayardır.

Traktör çalıştırılır, pulluk kaldırılıp düz bir yere çekilir ve yere bırakılır bu durumda çok az ileri çekilir. Yan bağlantı kolları tekerleklerden eşit uzaklıkta ve tekerleğe değmeyecek şekilde ayarlanır.

-Birinci gövdenin taban demiri ile ikinci gövdenin uç demiri arası ölçülür.

-Traktör sağ arka tekerinin iç kenarından arkaya düz bir çizgi çizilir veya bu düzgün bir çıta da olabilir.

-Birinci gövdenin uç demiri ucu ile traktör sağ arka tekeri arası mesafenin; Birinci gövdenin taban demiri ile ikinci gövdenin uç demiri ucu arasında kalan mesafeden beş parmak kadar fazla olması sağlanır. Bu iş daha önce cıvataları gevşetilen aks mili bu ölçüye göre, sağa, sola kaydırılarak yapılır ve cıvatalar tekrar sıkıştırılır. Bu şekilde yapılan ayardan sonra traktör tekerleği tarlada çizi duvarını tırmalamaz ve dolayısıyla lastik daha az aşınır.

-Tarlaya giderken traktörün her iki yan tespit zincirleri gerdirilir. Daha sonra pulluk kaldırılarak, hidrolik düzen yolda taşıma durumuna getirilir. Tarlaya fazla sarsmadan ve çok hızlı olmamak üzere gidilir.

Tarla Ayarı:

-Tarlada, traktörün üzerindeki yol kilidi açılır.

-Pulluk yere indirilir.

-Traktörün hidrolik sistemi çeki durumuna alınır.

-Yan gerdirme zincirleri gevşetilir. Gevşetme alt bağlantı kolları tekerleklere 4-5 parmak kalıncaya kadar devam etmeli ve tekerlekler bağlantı kollarına değmemelidir. -Pullukla ilk çizgi açılıp arka sağ tekerlek pulluk çizgisine girince pulluğun sağ-sol paralellik ayarı, ayarlı askı kollarından yapılır.

-Ön arka paralellik ayarı; pulluğun çatısı tarla düzeyinde ön ve arkada paralel olmalıdır. Yani pulluk yere tam oturmalıdır. Bu ayar üst bağlantı kolundan yapılır.

-Derinlik ayarı; derinlik ayarı ikinci çizgiden sonra belirli bir gazda ve hızda yapılmalıdır.

Derinlik ayarı hidrolik indirme kolu ile yapılır. İstenilen derinlik bulununca, hidrolik kolu tespit kelebeği ile belirlenir ve sabitleştirilir. Derinlik ayarı üst bağlantı kolu ile yapılmalıdır.

Üst bağlantı kolu, pulluk çizide iken yere paralel veya traktöre doğru biraz eğik olmalıdır.

Döner Kulaklı Pulluklar

Aynı çiziden gidip gelerek düz sürüm yapan pulluklara döner kulaklı pulluklar denir.
Özellikleri;

1. Düz sürüm yaptıklarından tarla yüzeyi düzgün bir şekilde sürülür.
2. Erozyon engellenir.
3. Dönüşlerde kısalıktan dolayı yakıt ve zaman tasarrufu sağlanır.
   Döner Kulaklı Pullukların Ayarı:
   Normal kulaklı pulluklarda olduğu gibidir.

Diskli Pulluklar

İyi Yönleri: Toprakta dönerek çalıştıkları için engellere takılmazlar.Kesme işlemini diskin çevresi yapar, disk dönerken kendi kendine bilenir.Diskler bombeli olduğu için darbelere karşı daha çok dayanırlar. Diğer pulluklarda uç demiri kör ise taban sertliği yapar. Diskli pulluklarda bu söz konusu değildir.

Sakıncalı Yönleri: Kulaklı pullukta olduğu gibi iyi bir devirme ve kapama yapamaz. Toprağı şerit halinde bıraktığı için ağır ve yaş toprakları iyi parçalayamaz. Kendi kendine toprağa batar. Derinlik arttırmak için üzerine ağırlık bağlanmalıdır. Çizi tabanı dalgalı olur.

Ayarları: Derinlik ayarı, hidrolik kumanda kolundan yapılabildiği gibi üst bağlantı kolu uzatılıp kısaltılarak da yapılabilir. İş genişliği ayarı, arka çizi tekerinin sağa-sola alınması ile gerçekleştirilir. Sağa alınırsa geniş, sola alınırsa dar sürüm yapılır. Ayrıca, diskin durumundan dolayı sahip olduğu açı ile gidiş yönüne göre sahip olduğu açı alet üzerinde değiştirilerek toprağın parçalanması artırılıp azaltılabilir.

ÇİZELLER

Toprağı devirmeden işlerler. Toprağı derin olarak çizdikleri için aynı zamanda dip kazanın görevini de yapmış olurlar. Bunun yanı sıra pulluk kullanımını iyice azaltmaklardır. Çiftçilerimiz tarafından üç bacak, yedi bacak gibi ayak sayıları ile adlandırılırlar. İş verimleri pulluğa nazaran çok yüksektir. Bu bakımdan toprak işlemede maliyeti düşürürler ve zamandan tasarruf sağlarlar.

DİPKAZANLAR

Killi ağır topraklarda dipkazanın uç demirinin arkasına; gülle şeklinde ya da silindir biçiminde bir parça bağlanarak toprak içerisinde hem sert tabakanın daha iyi patlatılması hem de belli bir derinlikte bu parçanın geçtiği yerde boşluklar oluşturularak toprağın havalandırılması ve suyun toprakta hareketi kolaylaştırılmış olur.

II. İKİNCİ SINIF TOPRAK İŞLEME ALETLERİ

KÜLTÜVATÖRLER

Kültüvatörler; toprağı yırtarak kabartmak, parçalamak, havalandırmak, yabancı otları kesip köklerini yüze çıkarmak, mineral gübreleri karıştırmak ve anız bozmak gibi amaçlarla kullanılırlar. Kültüvatörlerde işleyici ayaklar tam yaylı, yarım yaylı ve yaysız olarak yapılmaktadır. Yaylı ayaklar hafif topraklarda kullanılmaktadır. Toprağı 10-15 cm derinlikte kabartarak tohum yatağı hazırlama işleminde kullanılır. Ayakların sık sık geriye doğru yaylanıp işleme derinliği bozulacağı için sert topraklarda kullanılmazlar.

Yarım yaylı ayaklar tamamen yaylanmazlar bir miktar geri doğru açılarak ayakların sert topraklar işleme sırasında zarar görmesi önlenir. Bu tip kültüvatörlerle işlemede tarla yüzeyi daha az dalgalı olur. Bu tip ayaklar taşlı ve ağır toprakların derin olarak kabartılmasında kullanılır. Ayaklarda kullanılan uç demirine göre işleme derinlikleri değişir. Kültüvatörlerde kaz ayağı ve dar uçlu olarak iki farklı ayak kullanılır.

TIRMIKLAR

Tarla yüzeyini işlerler. En çok hafif ve orta ağırlıktaki topraklarda kullanılırrlar. Tarla yüzeyini kabartır, kaymak tabakasını kırar, yabani otları söker ve tohum yatağının hazırlanmasını sağlarlar.

Çeşitleri;
• Dişli tırmıklar,
• Yaylı tırmıklar,
• Döner tırmıklar,
• Diskli tırmıklar olmak üzere dört grupta toplanır. Her grubun değişik şekilleri vardır.

Diskli Tırmıklar (Diskarolar)

Diskleri ile toprağı keser, ufalar, aktarır ve karıştırırlar. Pullukla sürümden sonra, bilhassa ağır ve otlu tarlada kesekleri en iyi ufalayan alettir. Ayrıca çok otlu tarlada ve yeşil ot ekim nöbetinde otları ve yeşilliği parçalayıp toprağa karıştırırlar. Yalnız, toprak ve iklim şartlarına bağlı olarak erozyona yol açacak hallerde kullanılmamalıdır.

Diskarolarda açı ayarı en uygun şekilde yapılmalıdır. Açıyı artırmak, traktörün çeki gücünü ve yakıt sarfiyatını artırır. Yapılan iş miktarı azalır. Rahat bir çalışma için normal bir ayar yapılmalıdır. Tarla koşulları, iş genişliği, iş derinliğine bağlı olarak saatte 6-10 km. hızla çekilmelidir.

TOPRAK FREZESİ

Toprağı yüzeysel olarak kabartır, ufalar ve karıştırır. Tarla yüzeyindeki otları ve sapları keser, toprağa homojen bir şekilde karıştırır. Pullukla işlenmiş toprağı da işler ve ekime hazır hale getirir. Özellikle bağ ve bahçe işlerinde çok kullanılır. Anızın hızlıca parçalanıp toprağın hazırlanmasını, sapların toprağa karıştırılmasını sağlar. Mibzerle ekim işlerinde ve özellikle kombinasyon olarak kullanılmakta, ayrıca şerit vari toprak işleme yapmaktadır.

Toprak frezeleri, traktörün kuyruk milinden hareket alır. Traktörlerle çekilme hızları, saatte 4-8 km arasında değişir. Toprak frezelerinde genel olarak düşük ilerleme hızında ufalama daha küçük parçalı, yüksek ilerleme hızında ufalanan toprak daha iri parçalıdır.

MERDANELER

Toprak keseklerini parçalayıp ufaladıktan sonra gevşek olan toprağı bastırarak toprakla tohumun temasını artırır ve dolayısıyla çimlenmeye yardım eder. Traktöre çekili ya da askılı olarak bağlanarak yüzücü pozisyonda çalışırlar. Tapan toprağın üst katını ufalayarak düzeltirken, kembriç merdaneside kesekleri parçalar. Keseklerin daha iyi parçalanması için yıldız biçimindeki halka, düz halkadan daha büyük yapılmıştır. Böylelikle hem yavaş döner, hem de yaptığı yukarı-aşağı hareketle kesekleri daha iyi parçalamış olur. Bu alet kombinasyonu, zaman ve yakıttan tasarruf sağladığı gibi iyi bir tohum yatağı hazırlamamıza da yardımcı olur.