DAMIZLIK ETÇİ SIĞIRLARIN BESLENMESİ

ETÇİ DAMIZLIK SIĞIRLARIN YETİŞTİRİLMESİNDE TEMEL PRENSİPLER:

1. Etçi damızlık sığır yetiştiriciliğinde temel hedef yüksek buzağı randımanıdır. Yani her inekten her yıl bir canlı buzağı elde etmek ana hedeftir. Çünkü inekler sağılmamakta ve sadece buzağısını besleyecek sütü üretmektedir. Bu durumda işletmenin tek gelir kaynağı buzağı üretimidir. Bu durumda ineklerin besleme ve bakımı gebe kalmalarına ve buzağıların bakım ve beslenmesi ise buzağının sağlıklı doğumu ve yaşatılmasına odaklı olmalıdır:
2. İnek ve buzağıların beslenmesi kaba yeme dayalı olmalıdır:
3. Protein ve enerji ihtiyacının büyük kısmı düşük-orta kaliteli kaba yemlerden karşılanmalıdır. Bu amaçla mümkünse bölgedeki çayır ve meraları değerlendirmek en iyisidir.
4. Çayır ve mera imkânı olmadığı zamanlar kuru ot ve silaja (Yonca ve buğdaygil silajları karışımı)  dayalı bir besleme yapılmalıdır.
5. Kaba yemlerin kalitesine ve çevre şartlarına (Aşırı soğuk iklim) bağlı olarak gebeliğin son ayı ile laktasyon başlangıcında hayvanların beslenmesinde az miktarda konsantre yem desteği gerekebilir. Yani doğumdan önceki son 1 ay ve doğumdan sonraki ilk 1-2 ay kaliteli kaba yeme ilaveten az miktarda konsantre yem takviyesi gerekebilir. Çok kaliteli kaba yem varsa bu dönemlerde bu kaba yemler kullanılarak ta konsantre yem verilmesi gerekmeyebilir.
6. Biyolojik Döngü:
7. İlk 3 ay: Doğumdan sonraki ilk 3 ay buzağısı olan ineklerin beslenmesinde hayvanın süt verimi, süt yağ oranı ve üreme ile ilgili faaliyetler için gerekli besin maddeleri ve enerji gereksinimleri hesaba katılmalıdır.
8. İkinci 3 ay: Buzağı sütten kesilir, süt verimi için gerekli olan besin maddeleri ihtiyacı ortadan kalkar ve düşük düzey besleme başlar.
9. Üçüncü 3 ay: Ana karnındaki buzağının gelişimindeki hızlanma nedeni ile ineğin ihtiyaçları artar ve ineğin kondisyonu takip altına alınmalıdır.
10. Doğum sonrası aralık: Doğumdan sonra ineğin buzağıyı beslemesi için gerekli süt verimi, doğum sonrası organlarının yenilenip tekrar gebe kalmaya hazırlanması ve ineğin gebe kalmasının kolaylaşması için bu dönem önemlidir. Bu dönemde ineğin ihtiyaçları diğer dönemlere göre % 35-40 daha yüksektir.

DAMIZLIK SÜRÜDE BESLEME İLKELERİ

1. İneklerin doğumdan hemen öncesi ve tohumlama dönemi boyunca hafif kondisyon kazanması yumurtalık aktivitelerinin erken başlaması ve yüksek gebelik oranı bakımından önemlidir.
2. İneklerin beslenmelerindeki en önemli dönem doğumdan önceki 30 gün ile doğumdan sonraki 70 günlük dönemdir.
3. Doğum mevsimi olarak ilk ve son bahar ayları tercih edilir. Bunun nedeni:
4. Aşırı sıcak ve soğuktan buzağıları korumak
5. İnekler için mera ve kaba yem imkanlarının daha yüksek olması.
6. Daha az barınak ihtiyacı duyulmasıdır.
7. İneklerin besin maddeleri ihtiyaçları ırk özelliklerine, canlı ağırlıklarına, çevre koşullarına ve hayvanın hangi fizyolojik dönemde olduğuna göre değişir. Gebe ve laktasyondaki ineklerin besin maddeleri ihtiyaçları aşağıdaki tablodaki gibidir:

Tablo:  Besin Maddeleri İhtiyaçları ( Jurgens, 2002).

═════════════════════════════════

Oran                       Gebe inekler         Laktasyondaki inekler

─────────────────────────────────

Protein                       %7-9                    9.5-12.5

TDN                            % 49-64               55-68

ME, Mcal/kg               1.76-2.42             1.98-2.86

ME, Mcal/gün            14-21                   18-28

Ca ve P                        % 0.2-0.3             0.25-0.5

Ca ve P, g/gün             15-25                   25-40

─────────────────────────────────

1. Enerji:
2. Rasyonda ilk göz önünde bulundurulması gereken faktördür. Diğer besin maddeleri buna göre şekillendirilir.
3. Enerji ihtiyacı otlama gibi fiziksel aktivite ve çevre koşullarına göre ( hava sıcaklığı) % 30 ile 50 arasında değişebilir.
4. Protein:
5. Mikrobiyal protein (işkembede üretilen) hayvanın protein ihtiyacının yarısını karşılar
6. Protein eksiliği riski meranın geç dönemlerinde, düşük kaliteli kuru ot ya da samanla besleme yapıldığında ortaya çıkar.
7. Protein oranının % 7’den düşük olması rumen mikro organizmalarının ihtiyacı için yeterli olmaz ve kaba yem sindirimi ve tüketimi azalır.
8. Mineraller:
9. Gebelik ve süt verimi Ca ve P ihtiyacını artırır. Eksikliğinde buzağılarda raşitizim, erişkinlerde ise osteomalasi ve süt humması oluşumuna neden olur.
10. Co mikropların B12 vitamini sentezlemesi için gereklidir.
11. İyot noksanlığı olan topraklarda otlayan ya da bu topraklarda yetişen bitkilerle beslenen ineklere iyot takviyesi yapılmalıdır.
12. Kaba yemler genelde diğer mineraller bakımından zengindir ve ihtiyacı karşılar. Ancak buğdaygil kaba yemleri minerallerden fakirdir ve mineral takviyesi yapmak gerekir.
13. Vitaminler:
14. Rumen mikropları (işkembedeki faydalı mikroplar) K ve B vitaminlerini yeterince sentezleyebilir.
15. Güneşte kurutulmuş kaba yemler Vitamin D ve yeşil kaba yemler de Vitamin A ve E bakımından zengindir.
16. Vitamin A vücutta 2-4 ay yetecek kadar depolanabilir ancak yemde eksikse vücut depoları hızla boşalır. Bu nedenle yeşil kaba yem yoksa takviye edilmelidir.

• Su:
• Laktasyonda olmayan inekler yedikleri kuru maddenin 3 katı su tüketir.
• Laktasyondaki ineklere 1 lt süt için 3 litre su ilave edilmelidir.
• Hava sıcaklığı arttıkça su ihtiyacı 2 katına kadar çıkabilir.

YAZ DÖNEMİ

• Baharda doğan buzağılar 2 aylık yaştan itibaren çayır ya ada meradan yararlandırılmaya başlanabilir.
• İneklerin laktasyon dönemi 175-200 gün sürebilir. En fazla süt verimi doğumdan sonraki ilk 2 aydır ve ineklerin süt verimi laktasyondan sonra 5-12 lt arasında değişir.
• İyi bir çayır ihtiyaç duyulan besin maddelerinin çoğunu karşılar.
• Taze yeşil çayırda sindirim bozukluklarını önlemek için kuru ot verilmelidir.
• Tuz ihtiyaçları çayır ve meraya tuz blokları konularak ( yalama kaya tuzları) ve Ca ve P ihtiyacı ise DCP takviyesi ile sağlanabilir. Çayır ve mera otlarında baklagil otları çoksa Ca takviyesine gerek olmayabilir.
• Çayır-mera yetersizse ya da mevsimi kısaysa silaj ve kuru ot takviyesi ile hayvanlar beslenebilir.
• 13 kg mısır silajı 2/3 dönüm çayıra denk gelir. 5 kg iyi kaliteli kuru ot ta aynı genişlikte çayıra denk gelir.

KIŞ DÖNEMİ

Otlatma imkanının olmadığı kış döneminde hayvanlar kuru ot, silaj ve yan ürünlerle beslenebilir

• % 7-8 protein içeren orta kalitede bir kaba yem hayvanların tüm ihtiyacını karşılayabilir. ( Yeşil biçilip kurutulmuş buğdaygil otları, tritikale vb. kuru otu ya da silajı)
• Düşük kaliteli kaba yemler protein ve enerji bakımından takviye edilmelidir.
• Yemleme günde 1 ya da 2 öğünde yapılabilir. Ancak çok soğuk günlerde en azından gece yemlemesi de yapılmalıdır.
• Kışın doğuran ineklerde % 15 ten fazla canlı ağırlık kaybına izin verilmemelidir ve ilk baharda meranın zenginleşmesine kadar böyle devam etmelidir.
• İnekler doğumdan sonra en fazla 50-55 kg canlı ağırlık kaybetmelidir.
• Kurudaki ineklere kaba yemin kalitesine bağlı olarak 0.5-1 kg protein yemi ( %44 proteinli soya) ve 0.5-1 kg tahıl kırması takviyesi yapılmalıdır.
• 3 kg baklagil kuru otu ( Yonca, fiğ) 1 kg soya takviyesi yerine geçer.
• Konsantre yem takviyeleri yapılırken hayvanların vücut kondisyonları dikkate alınmalıdır.
• İneklerin rasyonunda mısır silajı varsa protein kaynağı olarak üre kullanılabilir. Ancak mısır silajı yoksa üreden ziyade %20-25 proteinli bir konsantre yem kullanılması daha iyi olur.

BUZAĞILARIN YÖNETİMİ

Sağlıklı bir buzağı elde etmek her şeyden önce annesinin doğum öncesi ve sonrası yakın dönemlerde protein bakımından yeterli beslenmesine bağlıdır. Kuru dönemde ve doğumdan sonraki erken dönemde kaba yemler % 10’dan az protein içermemelidir. Bu nedenle buğdaygil ve baklagil kuru otlarının karışımı oluşturulabilir. Kaba yem düşük kaliteli ise bir protein konsantresi ile takviye edilebilir.

Buzağılar:

• Doğumdan sonraki ilk 100 gün genellikle annesinin sütü buzağının büyümesi için yeterlidir. Sadece annesini emerek beslenebilir.
• 100 günlük yaştan sonra buzağıyı kuru ot ve aşağıdaki yem karışımı ile takviye edilebilir:
• % 30 mısır kırması
• % 30 yulaf
• %30 Arpa
• % 5 Soya küspesi
• % 5 melas
• Bu karışımın verilmesi şart değildir. Buzağılar 6-9 ay hiç yukarıdaki yem karışımı ile takviye edilmeden de büyütülebilir ve 6-9 aylık yaşlar arasında sütten kesilebilirler. Ancak bu beslemenin avantajı buzağının sütten kesimde 25 kg civarında daha fazla canlı ağırlığa ulaşması ve fazla miktarda emerek annesini fazla zayıflatmamasıdır. Dezavantajı ise damızlık dişi buzağıların yağlanma riski ve işçilik gerektirmesidir.

Sütten Kesme

• Buzağılar 6-9 aylık yaşlar arasında sütten kesilebilirler. Erkek buzağılar ve ilk doğumunu yapmış düvelerin buzağıları daha erken 5-6 aylık, diğer buzağılar ise daha geç sütten kesilebilir. Erkek buzağıların erken sütten kesilmeleri 6 aylık civarında diğer dişi buzağılara aşmaya başlamaları ve daha hızlı kilo almalarının istenmesidir. İlk doğumunu yapmış düveler ise buzağılarını 6 aydan fazla randımanlı emziremezler.
• Buzağılar satılmadan 30 gün önceden sütten kesilmeli ve kuru yemlere alıştırılmalıdır
• Buzağılar satılmadan önce boynuzları köreltilmiş, gerekiyorsa enenmiş ve annesinden ayrılıp  buzağı grupları içerisinde durmaya alıştırılmış olmalıdır.
• Mutlaka tüm aşıları yapılmış olmalıdır.

                                                                                      Prof.Dr.H.Melih YAVUZ